Materiały edukacyjne dla osób z hipercholesterolemią

Prowadząca edukację: pielęgniarka Bogumiła Kokosińska, pielęgniarka Ewa Pochylska

Co to jest hipercholesterolemia i jakie są przyczyny?

Hipercholesterolemią nazywamy zwiększenie stężenia cholesterolu w osoczu. Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego za nieprawidłowe uznaje się następujące stężenia:

• cholesterolu LDL ≥3,0 mmol/l (115 mg/dl)
• cholesterolu całkowitego ≥5,0 mmol/l (190 mg/dl)

U osób obciążonych dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym (wskaźnik SCORE ≥5%) oraz u chorych z chorobą niedokrwienną serca lub cukrzycą konieczne jest wzmożenie działań profilaktycznych i dążenie do uzyskania u pacjenta niższych docelowych stężeń cholesterolu:

• cholesterolu LDL poniżej 2,5 mmol/l (100 mg/dl)
• cholesterolu całkowitego (TC) poniżej 4,5 mmol/l (175 mg/dl)

W miarę możliwości można próbować w wymienionych grupach osiągnąć jeszcze niższe wartości stężeń:

• LDL cholesterolu poniżej 2,0 mmol/l (80 mg/dl),
• cholesterolu całkowitego poniżej 4,0 mmol/l (155 mg/dl).

Wyróżnia się hipercholesterolemię:

• pierwotną, której przyczyną jest defekt jednego genu (tak jest w przypadku hipercholesterolemii rodzinnej i rodzinnego defektu apolipoproteiny B₁₀₀) lub wielu genów (hipercholesterolemia wielogenowa). Na ujawnienie się hipercholesterolemii wielogenowej wpływa również nieprawidłowa dieta
• wtórną, będącą wynikiem stosowania leków (progestagenów, glikokortykosteroidów, inhibitorów proteaz stosowanych w leczeniu zakażenia HIV, tiazydowych leków moczopędnych, niektórych beta-blokerów) lub objawem innych chorób, m.in.:
  • niedoczynności tarczycy
  • zespołu nerczycowego
  • chorób wątroby przebiegających z cholestazą (zwiększenie stężenia kwasów żółciowych we krwi i tkankach).

Ryc. 1. Czynniki ryzyka chorób układu krążenia

Jak często występuje hipercholesterolemia?

Stężenie cholesterolu LDL powyżej 3,0 mmol/l występuje u około 60% dorosłych Polaków.

Najczęstsza jest hipercholesterolemia wielogenowa, która występuje u 1 osoby na 10–20 zależnie od wieku (częściej u osób starszych). Hipercholesterolemie uwarunkowane genetycznie są rzadsze (występują u 1 osoby na 500–1000).

Jak się objawia?

W przypadku postaci wielogenowej brak jest charakterystycznych objawów. Pierwsze objawy często wynikają z powikłań hipercholesterolemii, takich jak: choroba niedokrwienna serca, miażdżyca tętnic szyjnych lub tętnic kończyn dolnych.

Do objawów postaci rodzinnej zaliczamy:

• żółtaki płaskie powiek
• żółtaki ścięgna Achillesa
• żółtaki guzowate
• żółtaki wyniosłe skórne
• rąbek starczy rogówki.

Objawy te są następstwem nadmiernego gromadzenia się cholesterolu w tkankach. Objawy te nie występują często, mogą być nieobecne wszystkie z tych objawów lub niektóre z nich. O hipercholesterolemii rodzinnej pośrednio świadczą przedwczesne objawy miażdżycy. Sugerują ją także choroba wieńcowa lub zaburzenia lipidowe rozpoznane w młodym wieku u rodziców i rodzeństwa.

Diagnoza.

W celu wykrycia hipercholesterolemii należy co 5 lat (najlepiej razem z kontrolą ryzyka chorób układu krążenia) oznaczyć stężenie cholesterolu całkowitego, a w przypadku dużego ryzyka – wykonać pełny lipidogram.

Leczenie.

Do metod niefarmakologicznych należą:

• stosowanie zasad zdrowej diety
• codzienna aktywność fizyczna
• eliminacja czynników ryzyka (takich jak palenie tytoniu)

Leczenie farmakologiczne:

Głównymi lekami stosowanymi w celu obniżania stężenia cholesterolu są statyny.

Profilaktykę chorób układu krążenia prowadzi się przez całe życie, a jej istotą są regularne wizyty kontrolne oraz stosowanie się do zaleceń lekarskich. Po uzyskaniu odpowiednich stężeń cholesterolu u chorego, warunkiem utrzymania się tego korzystnego stanu jest kontynuowanie terapii. Dlatego w tej sytuacji nie można mówić o całkowitym wyleczeniu chorego i nie można zakończyć leczenia.

Hipercholesterolemia może przyczyniać się do wystąpienia:

• choroby niedokrwiennej serca
• choroby naczyń obwodowych
• udaru niedokrwiennego mózgu
• tętniaka aorty brzusznej.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Do zasad zapobiegania hipercholesterolemii należą: zachowanie odpowiedniej aktywności fizycznej, eliminacja innych czynników ryzyka, jak palenie tytoniu, oraz stosowanie zasad zdrowej diety.

Zalecenia żywieniowe

Przykłady produktów, które należy spożywać, żeby zmniejszyć stężenie LDL-C i poprawić profil lipidowy,