Materiał edukacyjny dla osób z chorobą nadciśnieniową

Prowadząca edukację: pielęgniarka Bogumiła Kokosińska, pielęgniarka Ewa Pochylska

Nadciśnienie tętnicze jest  jednym z głównych czynników rozwoju groźnych chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu. Tylko w Polsce na nadciśnienie tętnicze chorować może nawet 30% populacji, a tylko 1/3 z tych osób ma tego świadomość i podejmuje leczenie.

Nadciśnienie tętnicze charakteryzuje się okresowym lub stałym podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi.

Inne nazwy tej przypadłości to hipertensja, hipertonia, HA (od łac. hypertoniaarterialis). Ciśnieniem krwi określa się siłę nacisku krwi na ściany tętnic, przez które przepływa. Ulega ono ciągłym zmianom, dlatego należy je regularnie kontrolować, wykonując pomiary przy pomocy ciśnieniomierza.

Prawidłowe ciśnienie krwi

Regularne kontrolowanie ciśnienia krwi jest niezwykle istotne, ponieważ pozwala wykrywać niebezpieczne anomalie w pracy układu krążenia. Im szybciej zostaną one wychwycone, tym prędzej będzie można rozpocząć odpowiednie leczenie.

Badając ciśnienie krwi bierze się pod uwagę wartość ciśnienia skurczowego (STC) oraz rozkurczowego (RCT). Optymalnym jest, gdy skurczowe nie przekracza 120 mm Hg, a rozkurczowe oscyluje wokół 80 mm Hg, choć dopuszczalne są niewielkie wahania.

Niedociśnienie:<100 mm Hg / <60 mm Hg

Ciśnienie prawidłowe: 120 – 129 mm Hg / 80 – 84 mm Hg

Ciśnienie wysokie prawidłowe: 130 – 139 mm Hg / 85 – 89 mm Hg

Nadciśnienie tętnicze 1. stopnia: 140 – 159 mm Hg / 90 – 99 mm Hg

Nadciśnienie tętnicze 2. stopnia: 160 – 179 mm Hg / 100 – 109 mm Hg

Nadciśnienie tętnicze 3. stopnia: ≥ 180 mm Hg / ≥ 110 mm Hg

Powyższe normy opracowane zostały przez Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego. Zgodnie z tymi wytycznymi nadciśnienie tętnicze występuje, gdy wartości z dwóch (lub więcej) pomiarów są równe lub wyższe niż 140 mm Hg (STC) i 90 mm Hg (RTC).

Typy nadciśnienia tętniczego

Nadciśnienie tętnicze pierwotne, inaczej określane samoistnym lub idiopatycznym. Ten rodzaj nadciśnienia nie ma jednej określonej przyczyny. Ujawnia się u osób między 30 a 50 rokiem życia. Czynnikiem predysponujące to: skłonności genetyczne, narażenie na przewlekły stres, niewłaściwe nawyki żywieniowe, czy wreszcie czynniki środowiskowe. Jest to rodzaj schorzenia przewlekłego, co oznacza, że jego leczenie trwa przez całe życie.

Wtórne nadciśnienie tętnicze jest objawem innego schorzenia, najczęściej: zaburzeń pracy nerek, chorób układu nerwowego lub układu krążenia oraz schorzeń gruczołów wydzielania wewnętrznego. Wpływ na rozwój tego typu nadciśnienia mogą mieć również niektóre leki, bezdech senny i silny stres. Podjęcie leczenia występującej choroby lub wyeliminowanie wspomnianych czynników często wystarcza, by unormować ciśnienie krwi.

Co wpływa na rozwój choroby?

W przypadku nadciśnienia tętniczego możemy mówić o czynnikach niezależnych od pacjenta i tych modyfikowalnych. Do pierwszej grupy kardiolodzy zaliczają mutacje genetyczne, które zwiększają podatność organizmu na czynniki środowiskowe lub bezpośrednio wpływają na rozwój choroby. Część chorych ma rodzinną skłonność do występowania nadciśnienia tętniczego. Niemniej u zdecydowanej większości pacjentów wpływ na występowanie choroby mają czynniki modyfikowalne, czyli te wynikające ze stylu życia i codziennych nawyków takich jak:

• nadmierne spożycie sodu,
• sięganie po żywność wysoko przetworzoną,
• dietę bogatą w cukry proste i tłuszcze nasycone,
• nadwagę i otyłość,
• niską aktywność fizyczną,
• alkohol,
• palenie papierosów.

Nadciśnienie tętnicze – charakterystyczne objawy

Nadciśnienie tętnicze potrafi przebiegać niemal bezobjawowo, a ewentualne symptomy błędnie brane są za objawy przemęczenia lub gorszego samopoczucia.

Osoby cierpiące na nadciśnienie tętnicze często skarżą się na nagłe uderzenia gorąca i związane z tym zaczerwienienie skóry, zwłaszcza na klatce piersiowej i twarzy. Towarzyszyć temu mogą zaburzenia rytmu serca opisywane jako „uczucie kołatania”, nadpotliwość i zawroty głowy. Należy również zwrócić uwagę na nawracający ból głowy zlokalizowany w części potylicznej, czyli z tyłu głowy. Nieleczone nadciśnienie może wpływać na kondycję całego organizmu. Możemy się czuć bardziej zmęczeni i ospali, mniej wydolni. Niejednokrotnie zdarza się, że nadciśnienie jest źródłem problemów z zasypianiem. Objawy nadciśnienia mogą  u jednej osoby wystąpić zaledwie jako jeden symptom lub cała ich paleta.

Leczenie nadciśnienia

Nie ma jednego typu terapii w leczeniu nadciśnienia tętniczego, ponieważ schorzenie to zależne jest od wielu czynników, które mogą być przeszkodą w stosowaniu niektórych leków. Wszystkie leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym wydawane są wyłącznie z przepisu lekarza. To od lekarza zależy, które z nich będą nadawały się do leczenia konkretnego pacjenta. Lekarz może zaordynować stosowanie jednego leku lub połączenia kilku preparatów.

Profilaktyka nadciśnienia tętniczego:

Najważniejsze elementy profilaktyki nadciśnienia tętniczego to:

• Zmiany na talerzu – osoby ze zdiagnozowanym nadciśnieniem powinny stosować zróżnicowaną dietę, bogatą w węglowodany złożone, tłuszcze nienasycone, warzywa i owoce oraz chude mięsa i niskotłuszczowy nabiał. Należy też ograniczyć spożycie sodu przy jednoczesnym zwiększeniu spożycia potasu. Dowiedziono bowiem korelacji między spożywaniem sody kuchennej, a wzrostem ciśnienia tętniczego. Ten sposób żywienia nazywany jest dietą DASH (z ang. dietaryapproaches to stop hypertension). Nie zaszkodzi jednak, by także zdrowe osoby wprowadziły takie zmiany w swoim sposobie żywienia.
• Obniżenie masy ciała – osoby z nadmierną masą ciała często zmagają się z nadciśnieniem i istnieje silny związek między tymi zjawiskami. Szczególnie groźna jest otyłość brzuszna, która zwiększa ryzyko chorób metabolicznych i układu sercowo-naczyniowego.
• Więcej ruchu – sposobem na redukcję wagi i poprawę samopoczucia jest regularne uprawianie sportu. Aktywność fizyczna ułatwia kontrolę ciśnienia tętniczego, szczególnie sporty poprawiające wydolność, takie jak: bieganie, pływanie, fitness, szybkie spacery.
• Porzucenie nałogów – za jeden ze znaczących czynników zwiększonego ryzyka sercowo-naczyniowego uważane jest palenie tytoniu, które przyspiesza akcję serca i podwyższa ciśnienie. Ponadto dym tytoniowy i zawarte w nim substancje przyczyniają się do rozwoju nowotworu języka, krtani i płuc. Dlatego najlepiej zrezygnować z palenia papierosów, a także picia nadmiernych ilości alkoholu.

Powikłania podwyższonego ciśnienia

Utrzymanie ciśnienia krwi w granicach normy ma duży wpływ na nasze zdrowie. Im dłużej utrzymuje się wysokie ciśnienie, tym większe może wyrządzić szkody. Brak odpowiedniego leczenia powoduje powikłania przede wszystkim ze strony układu sercowo-naczyniowego, prowadzi do rozwoju miażdżycy, niewydolności serca, zawału mięśnia sercowego, a nawet udaru mózgu. Konsekwencją źle leczonego lub nie leczonego nadciśnienia może być również retinopatia nadciśnieniowa, będąca skutkiem uszkodzenia naczyń krwionośnych oka oraz niewydolność nerek.