Informacje na temat Profilaktyki Depresji Poporodowej

Koordynator programu: mgr poł. Justyna Brodalka

CEL:

• Zwiększenie poziomu wiedzy i świadomości w zakresie czynników ryzyka i wczesnych objawów depresji poporodowej
• zwiększenie dostępu do specjalistów (psychologów) i badań przesiewowych
• zwiększenie świadomości i profilaktyki wśród osób w wieku aktywności zawodowej
• wzrost wczesnego wykrywania depresji poporodowej poprzez edukację i wzrost świadomości społecznej na temat depresji poporodowej, a w efekcie wzrost odsetka kobiet z wcześnie rozpoznaną depresją poporodową.

 

O depresji poporodowej

Jedną z „twarzy depresji” jest depresja poporodowa. Obniżony nastrój i apatia tuż po porodzie są normą. Zjawisko to nazywane „baby blues” (lub inaczej smutek poporodowy), który pojawia się najczęściej  w okresie tak zwanego „nawału mlecznego”. „Baby blues”  trwa około dwóch tygodni. Nie stosuje się wtedy żadnego leczenia, należy jednak pomóc matce w codziennych czynnościach oraz obserwować jej zachowanie aby by uchwycić moment, kiedy wahanie nastroju może przyjąć postać choroby, czyli depresji. Podczas „baby blues” mamy bywają smutne i płaczliwe, ale nie tracą kontaktu z niemowlakiem, nie mają problemu z bezsennością i nie myślą o samobójstwie, jak może mieć miejsce w przypadku depresji poporodowej.

Objawy depresji poporodowej

• obniżenie nastroju – kobieta często płacze nawet bez powodu; jest rozdrażniona, smutna i przygnębiona przez większą część dnia;
• zaburzenie „napędu” – brakuje energii do wykonywania nawet podstawowych czynności; pojawia się spowolnienie lub pobudzenie, a przy tym kobieta szybciej się męczy;
• utrata zainteresowań – kobietę przestają cieszyć rzeczy, które do tej pory sprawiały radość; traci zainteresowanie swoimi pasjami;
• anhedonia, czyli niemożność przeżywania radości i przyjemności;
• obniżona samoocena, poczucie bezwartościowości (np. myślenie o sobie: „Jestem złą, beznadziejną matką”, „Nie nadaję się do roli matki”);
• nadmierne lub nieadekwatne poczucie winy (np. „Nie opiekuję się dzieckiem tak, jak powinnam”, „Za mało poświęcam się dla dziecka, dlatego jestem złą matką”, „Za dużo myślę o sobie, a za mało o dziecku”);
• poczucie bezradności i nie radzenia sobie w roli matki (np. „Opieka nad dzieckiem mnie przerasta, kompletnie się do tego nie nadaję”)
• bezsenność (lub nadmierna senność); trudności z zaśnięciem po nocnym karmieniu dziecka;
• nawracające myśli o śmierci, myśli i próby samobójcze (to bardzo niepokojący objaw, jeśli się pojawi konieczna jest konsultacja z psychiatrą!);
• zmniejszenie lub wzrost apetytu;
• zaburzenia funkcji poznawczych: słabsza koncentracja, kłopoty z pamięcią;
• stany lękowe – związane m.in. z często bezpodstawnym zamartwianiem się o zdrowie dziecka, a także opieką nad nim itp.).

Czynniki ryzyka wystąpienia depresji poporodowej

Źródłem stresu po porodzie są zmiany w wielu aspektach życia kobiety. W grupie ryzyka znajdują się:

• kobiety, które nie mają wsparcia ze strony męża, partnera, najbliższej rodziny,
• samotne matki i kobiety żyjące w trudnych, konfliktowych relacjach,
• perfekcjonistki, dla których priorytetem jest zrealizowanie scenariusza „idealnej matki”.

Czynniki biologiczne

• poród zabiegowy (np. zabieg kleszczowy, cesarskie cięcie, środki farmakologiczne itp.) ,
• zmiany hormonalne w okresie ciąży, porodu i połogu (przez ciało kobiet  przechodzi „hormonalne tornado”, zdarza się, że młoda mama nagle płacze, a za moment wybucha głośnym śmiechem),
• nawał mleczny i dolegliwości z tym związane (podczas karmienia dziecka mogą pękać brodawki, zdarza się obrzęki piersi, co sprawia kobiecie ból).

Czynniki genetyczne

Istnieją dowody na genetyczne uwarunkowanie depresji poporodowej (Steiner, 1999). Jeśli matka ciężarnej w przeszłości chorowała na depresję poporodową, to istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że jej córka po urodzeniu dziecka również zachoruje na depresję. Kobiety doświadczające tej choroby mają trudność z nawiązaniem prawidłowej relacji z dzieckiem. To wyzwanie zdaje się również mieć podłoże genetyczne. Badania dowiodły, że kobiety chorujące na depresję poporodową postrzegały relacje z własnymi matkami jako mniej satysfakcjonujące (Uddenberg i Nilsson, 1975), a także postrzegały swoje matki jako istotnie mniej troskliwe (Gotlib, Whiffen, Wallace, Mount, 1991).

Czynniki psychiczne

Do czynników psychicznych można zaliczyć zarówno rys osobowościowy, jak i sposoby radzenie sobie w sytuacji stresującej, w tym przypadku związanej z nową rolą życiową i zmianą w rodzinnym domu. Kobiety nadwrażliwe, z pesymistycznym obrazem świata i siebie, lękowe, czy też perfekcjonistki są bardziej narażone na wystąpienie u nich depresji poporodowej.  Przy dziecku pojawiają się nowe emocje, których kobieta dopiero się uczy. Zdarza się, że po porodzie jest zmuszona do zmiany życiowych planów, a nawet całego systemu wartości. To wszystko bez wątpienia stresuje. Łatwiej radzą sobie młode matki, które są otwarte na zmiany, elastyczne i mają dobrą samoocenę.

Czynniki społeczne

Najczęstszą przyczyną jest brak wsparcia partnera i rodziny co wywołuje uczucie osamotnienia  w niezwykle odpowiedzialnej roli matki. Często kobiety czują się bez przerwy kontrolowane i pouczane przez osoby bliskie jak i obce (choćby podczas wizyt patronażowych położnej, czy pielęgniarki), które zwykle mają jak najlepsze intencje, ale mogą być źle odebrane przez stan, w jakim znajduje się młoda matka.  Presja społeczna, czy rodzinna na karmienie piersią powoduje również, że kobiety z różnych powodów nie są w stanie karmić dzieci piersią, czują się wtedy niepełnowartościowe i niespełnione w roli matki. U kobiet karmiących dziecko sztucznym mlekiem  czasami występuje obniżenie nastroju, związane z przeżywaniem porażki i poczuciem winy.

Leczenie depresji poporodowej

Nieleczona depresja może doprowadzić do tragedii, ponieważ jest to choroba śmiertelna, której jednym z objawów są myśli samobójcze. Jeśli objawy utrzymują się dłużej niż dwa miesiące od porodu, należy udać się do specjalisty. Zdarza się, że przesłanki do zdiagnozowania tej choroby pojawiają się nawet do roku po urodzenia dziecka. Możliwe jest, że przez kilka miesięcy po porodzie kobieta czuje się dobrze i nagle na przykład po trzech, czy siedmiu miesiącach jej nastrój wyraźnie spada i zaczyna chorować. W przypadku tak zwanych lekkich i umiarkowanych stanów depresyjnych zaleca się zwykle tylko psychoterapię, by kobieta mogła karmić piersią bez obaw, jakie wiążą się z farmakoterapią. W przypadku ciężkiej depresji lekarz może zaproponować elektrowstrząsy, które są bardzo bezpieczną i skuteczną formą walki z chorobą.

Psychoterapia

Za najskuteczniejszą psychoterapię dla osób cierpiących na depresję, w tym depresję poporodową uważa się terapię interpersonalną i poznawczo-behawioralną. Z najnowszych badań wynika, że w przypadku kobiet chorujących na depresję poporodową bardziej skuteczna okazała się psychoterapia indywidualna niż grupowa.

Leki antydepresyjne

Jeśli matka doświadcza umiarkowanej lub ciężkiej depresji, lekarz może zastosować farmakoterapię. Każdy przypadek musi być przeanalizowany indywidualnie pod kątem możliwych zalet i wad tego leczenia (ACOG Practice Bulletin, 2008).

Elektrowstrząsy

Kiedy chorym nie pomagają leki, ani psychoterapia, skuteczne mogą okazać się  elektrowstrząsy   (najczęściej w przypadku ciężkiej depresji). Badania pokazują, że są one najskuteczniejszym biologicznym sposobem leczenia depresji – szczególnie wśród kobiet w ciąży i seniorów (ich skuteczność waha się w przedziale 70-90%). Zabieg ten pobudza działanie dopaminy, noradrenaliny i serotoniny, czyli neuroprzekaźników kojarzonych z depresją. W Polsce – w przeciwieństwie do Stanów Zjednoczonych, czy krajów skandynawski – nadal rzadko sięga się po tę metodę.

Edynburska Skala Depresji Poporodowej

Ważnym i pomocnym narzędziem do badania samopoczucia kobiet jest Edynburska Skala Depresji Poporodowej – Edinburgh Postnatal Depression Scale – EPDS (Cox 1987). EPDS zawiera zaledwie 10 pytań, za które można zdobyć maksymalnie 30 punktów. Każde pytanie ma cztery możliwe odpowiedzi. Nie ma odpowiedzi złych i dobrych. To skala samooceny. Wypełnienie jej jest proste i zajmuje dosłownie kilka minut.

W celu uzyskania bliższych informacji na temat depresji poporodowej oraz w celu wypełnienia skali ESDP zapraszamy do kontaktu z położną.

Rejestracja oraz  szczegółowe informacje pod nr telefonu: 48 670 29 56 lub 48 670 29 99